Lagoa de Sobrado (foto cedida por Ecotono) 

Ruta turística ao volante

Propoñemos unha ruta turística polos concellos de Boimorto (Comarca de Arzúa), Vilasantar (Comarca de Betanzos), Sobrado, Toques e Melide (Comarca de Terra de Melide), todos eles no interior da provincia de A Coruña, Galicia.

Nesta ruta, a pedra transpórtanos no tempo a través de monumentos megalíticos, xacementos romanos, igrexas románicas, pazos e cruceiros. A auga flúe no nacemento do Tambre e do Mandeo, na lagoa de Sobrado, no río Furelos, afluente do Ulla coa súa impoñente fervenza de As Brañas, e no río Gándaras, afluente do Tambre cunha ruta de sendeirismo homologada e un muíño e un batán rehabilitado e en funcionamento.

Descobre unha paisaxe natural na que contrastan o verde arboredo con prados e plantacións de cereal forraxeiro da zona oeste, coa contorna montañosa, rochosa e de estradas sinuosas do Monte do Bocelo e a Serra do Careón, na parte leste. A Serra do Careón, protexida pola Rede Natura 2000, conta con varias especies protexidas e en perigo de extinción, algunhas delas endémicas da zona.

É unha contorna rural na que destacan a influencia do Camiño de Santiago -Francés, Primitivo e Norte-, a gandería, principalmente dedicada á produción de leite bovina e a industria agroalimentaria, xunto co sector forestal e o potencial comercial e hostaleiro de Melide, co único polígono industrial destes cinco concellos.

O queixo D.O.P. Arzúa-Ulloa e os melindres de Melide son os grandes protagonistas da afamada gastronomía local.
Para comer, comprar ou gozar do lecer nocturno, déixate aconsellar polas persoas do lugar.

 Tellería de Boimorto. Á dereita lagoa de Sobrado

Distancia total: 79 quilómetros
Duración recomendada para completar a ruta: 2 días.
Ruta circular: é posible iniciala en calquera punto do itinerario.
Tempo estimado de desprazamento: 2 horas en coche. Dende A Coruña, Santiago de Compostela ou Lugo chegarás á ruta en menos de 1 hora.

CONCELLO DE VILASANTAR

Igrexa Románica de Santa María de Mezonzo

Igrexa Románica de Santa María de Mezonzo e conxunto de muíño e batán de Mezonzo

Comezamos a nosa ruta en Vilasantar, por ser o punto máis próximo á cidade de A Coruña.

A igrexa románica de Santa María de Mezonzo, Monumento Histórico Artístico dende 1931, é unha xoia románica de principios do século XIII. Nun mosteiro anterior que xa non se conserva profesou o párroco San Pedro de Mezonzo, que chegaría a converterse no bispo de Santiago de Compostela no S.X.

Moi preto da igrexa están situados o batán de Mezonzo e o muíño para o gran, ambos restaurados. O señor “Pepe do Batán”, veciño de Vilasantar, conserva e transmite a tradición do batán, poñéndoo en funcionamento e explicando a súa historia e mecanismo. Xusto ao carón do batán, á ribeira do río Gándaras, encontrarás a fermosa ruta PR-G 195 para facer a pé ou en bicicleta e baixando dende o muíño poderás gozar das vistas da caída de auga.
		Batán de Mezonzo (Vilasantar)

Despois da andaina, diríxete a Melide pasando por Boimorto para repoñer forzas nalgún dos seus bares e establecementos hostaleiros. Boimorto converteuse nun referente musical nos últimos anos gracias ao Festival da Luz, que se celebra a segunda fin de semana de setembro na contorna da casa onde naceu a cantante e compositora Luz Casal. Durante o festival danse cita artistas nacionais e internacionais con fins solidarios e exáltanse a vida rural e a paisaxe natural.

O Camiño Norte a Santiago pasa polo centro de Boimorto e favoreceu nos últimos anos un aumento da oferta de aloxamentos con negocios de nova creación, moi recomendables para pasar a noite.

Nos meses de verán poderás relaxarte na piscina municipal ou no río Tambre, que nace en Sobrado dos Monxes e continúa por Boimorto e Vilasantar.

CONCELLO DE BOIMORTO

Festival da Luz (Boimorto)

Fóra desta ruta, ao carón da Casa do Concello, o miliario romano encontrado nos anos 80 recórdanos a sinalización romana das distancias da antiga rede viaria de comunicacións. Dende alí podes desprazarte ata a Igrexa Románica de Sendelle, do século XII, para admirar a súa ábsida semicircular e as pinturas murais do século XVI, que fan referencia a escenas litúrxicas.

 Miliario romano. Murais do século XVI. Igrexa de Sendelle (Boimorto)

CONCELLO DE MELIDE

Praza do Convento (Melide)

Melide é o concello máis poboado desta ruta, con algo máis de 7.000 habitantes. É aquí onde se deteñen os peregrinos do Camiño Francés para degustar o polbo e a repostería tradicional de Melide (melindres, ricos e amendoados), facer compras, sobre todo no seu mercado dominical, e tamén para gozar do ambiente nocturno as fins de semana.

O centro do pobo é puro arte en pedra e o conxunto arquitectónico da Praza do Convento é o seu maior expoñente, co convento de Sancti Spiritus e a Obra Pía de Santo Antón, pazo barroco do século XVII con capela e actual sede do Concello. Ao carón, o antigo hospital de peregrinos do século XVI, hoxe Museo Etnográfico Terra de Melide, completa unha visita para dedicar unha mañá a descubrir a riqueza patrimonial desta vila que xurdiu da man da peregrinación a Compostela.

O cruceiro de San Roque, ao carón da capela do mesmo nome, é, segundo escribe Castelao en “As cruces de Pedra na Galiza”, o máis antigo de Galicia.

Cruceiro (Melide). Á dereita Igrexa de Santa María de Melide

CONCELLO DE TOQUES

fervenza das brañas

Fervenza das Brañas

Toques é un pequeno concello duns 1.000 habitantes, protexido entre os vales da Serra do Careón e o Monte do Bocelo, moi rico en paisaxe, biodiversidade e patrimonio. O 40 por cento do seu territorio está baixo o amparo da figura de protección ambiental Rede Natura 2000, debido á gran cantidade de especies de flora e fauna protexidas ou en perigo de extinción, algunhas delas endémicas da zona, como a Santolina Melidensis, que crece na Serra do Careón.

Dende o pobo de Melide, continúa en coche ata a Fervenza das Brañas en Toques, un impoñente salto de auga do río Furelos, afluente do Ulla, onde un antigo muíño contempla o espectáculo.

Se dispós de tempo, escolle algunha das tres rutas homologadas de sendeirismo do Concello de Toques ou a que hai no Concello de Sobrado para descubrir os principais espazos naturais e patrimoniais desta zona:

• PR-G-166 Ruta das Fervenzas, a mellor opción para chegar á espectacular Fervenza das Brañas.
• PR-G-167 Ruta da Ermida, con fermosas vistas dende a ermida de San Cidre que lle da nome.
• PR-G-168 Ruta dos Megálitos, que inclúe o dolmen de Forno dos Mouros.
• PR-G-235 Roteiro Pena Moura. Esta ruta enlaza coa anterior (Ruta dos Megálitos) e discorre polos principais puntos de interese de Sobrado dos Monxes.

Mosteiro de San Antolín de Toques. Á dereita Dolmen Forno dos Mouros, Toques

Mosteiro de San Antolín

A segunda parada imprescindible do concello de Toques é o Mosteiro de San Antolín, do que se conserva a súa igrexa, na que converxen dous estilos prerrománicos: o hispano-visigodo e o lombardo. Unha obra arquitectónica singular entre os demais monumentos relixiosos da zona e de Galicia.

Dolmen Forno dos Mouros

O Dolmen Forno dos Mouros ou dolmen de Muruxosa, é un dos monumentos megalíticos máis importantes e mellor conservados de Galicia. Situado entre Toques e Sobrado, na Serra do Bocelo, data do terceiro milenio antes de Cristo e conserva o seu corredor de entrada. Para visitalo o mellor é ir a pé, na Ruta dos Megálitos de Toques (PR-G 168), ou no Roteiro de Pena Moura de Sobrado (PR-G 235). Ambas únense neste punto.

CONCELLO DE SOBRADO

Mosteiro de Santa María Cruzando o Monte do Bocelo dende o dolmen por unha intrincada estrada, chegarás a Sobrado dos Monxes, onde te recibirá a impresionante fachada barroca do seu mosteiro, obra de Pedro de Monteagudo. Fundado no ano 952 polo Conde de Présaras, Hermenegildo, despois de épocas de esplendor gracias ao traballo de sucesivas ordes monacais e outras épocas de abandono, hoxe en día o mosteiro combina a vida espiritual dos monxes cistercienses coa vida civil das persoas que se aloxan na súa hospedaría. Merece a pena unha visita ao interior, onde, ademais da igrexa barroca do século XVII, consérvanse tres claustros construídos entre os séculos XVI e XVIII, así como a sala capitular de estilo románico.
		Mosteiro de Sobrado dos Monxes

Lagoa de Sobrado dos Monxes. Reserva da Biosfera

En Sobrado, terra de pedra e auga, nacen os ríos Mandeo e Tambre. Os monxes aproveitaron esta riqueza canalizando as augas de varios regatos no século XVI formando unha lagoa artificial que hoxe parece totalmente natural.

A súa diversidade de flora e fauna convértena no punto neurálxico da Reserva da Biosfera Mariñas Coruñesas e Terras do Mandeo e un dos mellores lugares para o avistamento de aves. O seu bosque de caducifolias, os nenúfares e espigas de auga e as aves, ánades que crían na lagoa, xunto coas outras especies que habitan alí ou están de paso, convértena nun verdadeiro paraíso natural.

Unha vez finalizada a visita á lagoa, diríxete a Vilasantar, punto de partida e tamén de finalización da Ruta de Pedra e Auga.

lagoa de sobrado

Outros lugares de interese en Sobrado

Outra visita cultural interesante é o campamento romano de A Ciadella, o máis extenso dos encontrados na península, con aproximadamente dúas hectáreas e a estrutura típica dun campamento para unha cohorte equitata, é dicir, con cabalería. Gracias ás escavacións realizadas distínguese o principia (edificio administrativo relixioso), o praetorim (vivenda do alto mando) e as horreas (almacéns para o gran).

Ademais, tamén podes aproveitar a túa visita a Sobrado para coñecer a obra pictórica de Bea Rey, catalogada no seu museo, que leva o seu nome, no lugar de Lago, a escasos quilómetros da capital municipal, onde se localiza a súa casa familiar. A súa obra abarca diversos estilos pictóricos, dende a abstracción e a xeometría, na primeira metade dos setenta, ao surrealismo, o expresionismo e o neocubismo nos inicios do século XXI, a súa etapa final

Campamento Romano de A Ciadella (Sobrado). Á dereita Museo Bea Rey

COORDENADAS XEOGRÁFICAS

QUE VISITAR, QUE VER, QUE FACER